پیشگیری از سنگ کلیه یکی از دغدغه های رایجی است که عموما افراد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و به دنبال راهکاری موثر برای حفظ سلامت بدن خود هستند. در این مقاله از بهترین متخصص سنگ کلیه در تهران دکتر داریوش محمدی قصد داریم تا نکات مفیدی در رابطه با این موضوع به شما عزیزان ارائه دهیم و راه‌های پیشگیری از سنگ های کلیه و نحوه دفع آن را به طور کامل بررسی نماییم.
راهکار های اساسی برای پیشگیری از سنگ کلیه ، توصیه های دکتر محمدی
در این بخش به چند ماده غذایی موثر بر درمان سنگ کلیه و پیشگیری از آن اشاره خواهیم کرد تا از خطرات و مشکلات بعدی ناشی از این اتفاق ناخوشایند و در عین حال دردناک جلوگیری شود. به طور کلی با تبخیر آب بدن ناشی از انجام فعالیت های ورزشی ، گرمای هوا و غیره و عدم توانایی شخص در دفع ادرار ، ممکن است مواد معدنی سنگ ساز در کلیه و مجاری ادرار نشست کرده و تبدیل به سنگ شوند.
دفع سنگ های کوچک معمولا با هیچگونه علائم و مشکل خاصی همراه نبوده و به راحتی قابل دفع است اما در خصوص دفع سنگ های بزرگ به دلیل درد بیش از حد آن ها، بدن قادر به انجام این کار نیست و این وضعیت در بیشتر اوقات با درد های وحشتناکی همراه است. بنابراین آب یکی از بهترین موادی است که برای سلامت کلیه ها بدن به آن نیاز جدی داشته و باید مصرف روزانه آن را حتما در برنامه غذایی خود جای دهیم. از دیگر مواد مغذی مورد نیاز بدن برای جلوگیری از سنگ کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پرهیز از مصرف بیش از اندازه اُگزالات و خوراکی های حاوی کلسیم
خوراکی های بسیاری نظیر میوه ها و سبزیجات (چغندر ، سیب زمینی ، اسفناج ، ریواس) و انواع مغز و آجیل (بادام زمینی) ، حبوبات و چای و غلات و حتی شکلات به عنوان یک منبع اساسی و حاوی ماده مغذی به نام اُگزالات (Oxalate) هستند. مصرف متعادل این ماده مغذی در خوراکی های نامبرده شده یکی از راهکار های شایع برای جلوگیری از سنگ کلیه به شمار آمده اما در درمان آن تاثیر چندانی ندارد.
با ترکیب کلسیم و اگزالات معمولا شاهد تولید سنگ به هنگام ادرار در کلیه ها هستیم ، بنابراین بهتر است که با مصرف نوشیدنی و غذاهای حاوی اگزالات و کلسیم پیش از رسیدن به کلیه احتمال ترکیب این دو ماده را در شکم افزایش دهیم تا از ایجاد سنگ در کلیه پیشگیری شود.
پرهیز از مصرف بیش از اندازه پورین و فرآورده های گوشتی
از آنجا که سنگ کلیه برای تولید هیچ منشا واحدی ندارد ، بنابراین باید در رژیم غذایی خود به مصرف متعادل مواد غذایی و خوراکی ها دقت و توجه ویژه ای شود. در حقیقت سنگ های اسید اوریک یکی دیگر از انواع سنگ های رایجی هستند که در کنار اگزالات-کلسیم معمولا شاهد آن هستیم. این نوع سنگ به علت وجود ماده ای به نام پورین (purine) در کلیه ها تشکیل می شود و از منابع غنی حاوی این ماده می‌توان به گوشت قرمز ، دل و جگر و انواع خوراکی های دریایی ، مانند صدف ، اشاره کرد.
از آنجا که کلیه وظیفه تصفیه اسید اوریک بدن را بر عهده داشته و مصرف این ماده نیز باعث تولید بیش از اندازه اسید اوریک خواهد شد ، ph ادرار کاهش یافته و در نتیجه حالت اسیدی به خود خواهد گرفته است که زمینه سنگ تولید سنگ های اسید اوریک را فراهم می کند. با توجه به آنچه گفته شد ، باید برای جلوگیری از سنگ کلیه از مصرف غذاهای سرشار از پورین خودداری نموده و تا حد امکان از مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین پرهیز کرد. همچنین مصرف بیش از اندازه الکل و مواد پروتئینی حیوانی نیز میزان سطح اسید اوریک خون را تا حد زیادی افزایش خواهد داد.
مصرف سیترات پتاسیوم برای پیشگیری از سنگ کلیه
مصرف شربت آبلیمو در کنار یک رژیم غذایی سالم می تواند در جلوگیری از سنگ کلیه موثر واقع شود. در حقیقت بنابر تحقیقات صورت گرفته در این حوزه سیترات پتاسیوم موجود در انواع لیمو ترش و سایر میوه ها و آبمیوه های طبیعی می‌تواند نقشی تاثیر گذار در سلامت کلیه ها داشته باشد. البته به شرط رعایت میزان مصرف قند موجود در آن ها که خود یکی از عوامل ایجاد سنگ کلیه است. بنابراین بهتر است به جای استفاده از شکر ، نبات یا پودر قند برای شربت آبلیموی خود از قندهای طبیعی نظیر عسل کمک بگیرید تا سیترات موجود در آن از پیوند کریستال ها و بزرگ شدن آن در کلیه جلوگیری کند.
مصرف لبنیات همراه با مصلح
مصرف مواد لبنی نظیر شیر و ماست و غیره می تواند نقشی موثری در کاهش رسوب کلسیم موجود در کلیه ها ایفا کند و بهتر است که از دارچین یا عسل برای نوشیدن آن استفاده شود. همچنین خوردن مواد غذایی با طبع گرم به عنوان جایگزینی مناسب مواد با طبع سرد در وعده صبحانه در جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه بسیار موثر واقع گشته و بهتر است که شیر را به همراه عسل و یا ارده به همراه خرما و انگور را در این وعده پر اهمیت مصرف کرد.
ورزش‌های مناسب برای جلوگیری از سنگ کلیه
ورزش منظم و سبک به بهبود عملکرد کلیه ها و کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه کمک می کند. فعالیت های فیزیکی ، به ویژه ورزش های هوازی مانند پیاده روی ، دویدن آرام ، دوچرخه سواری و شنا ، با افزایش جریان خون به کلیه ها و کمک به دفع سموم از بدن ، نقش موثری در پیشگیری از سنگ کلیه دارند. این نوع ورزش ها همچنین به حفظ وزن مناسب کمک می کنند ، زیرا چاقی یکی از عوامل خطرزا برای سنگ کلیه است. علاوه بر این ، ورزش های کششی و یوگا نیز با کاهش استرس و بهبود عملکرد سیستم گوارش و ادراری ، به جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیوی کمک می کنند.
نکته بسیار مهم
اهمیت مصرف کافی آب قبل ، حین و بعد از ورزش نباید نادیده گرفته شود ، زیرا تعریق زیاد بدون جبران آب از دست رفته می تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. حفظ تعادل در ورزش و اجتناب از فعالیت های شدید و طولانی مدت که ممکن است باعث کم آبی بدن شوند ، ضروری است.
نوشیدنی های مفید برای پیشگیری از سنگ کلیه
برای پیشگیری از سنگ کلیه ، مصرف نوشیدنی های مناسب و مفید اهمیت زیادی دارد. آب مهم ترین و موثرترین نوشیدنی است که با افزایش حجم ادرار ، به جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیه کمک می کند. مصرف حداقل 8 لیوان آب در روز بسیار توصیه می شود.
آب لیمو نیز با دارا بودن سیتریک اسید می تواند از تشکیل سنگ های کلیوی جلوگیری کند. سیتریک اسید به دلیل خاصیت قلیایی، اگزالات کلسیم را که عامل اصلی سنگ کلیه است ، حل می کند.
آب نارگیل به دلیل داشتن پتاسیم و خاصیت ادرارآور ، به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می کند. چای سبز نیز به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های قوی ، می تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه کمک کند.
با این حال ، باید از مصرف بیش از حد نوشیدنی های حاوی قند و کافئین مانند نوشابه های گازدار خودداری کرد ، زیرا می توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.
برای دفع و پیشگیری از سنگ کلیه سنگ کلیه ها چه بخوریم؟
برای دفع سنگ کلیه نیز می توانید از یک سری خوراکی ها کمک بگیرید. البته که قبل از تمامی این موارد باید توسط یک متخصص سنگ کلیه خوب در تهران دکتر محمدی معاینه شده و دارو دریافت کنید. اما از این خوراکی ها جهت کمک به درمان می توانید استفاده کنید.
نوشیدن مقادیر کافی از آب
نوشیدن آب همیشه برای بدن لازم است. بسیاری از مشکلات از کم آبی به وجود می آیند. زمانی که شما به مقدار کافی آب بنوشید ، احتمال خروج سنگ از مسیر ادرار وجود دارد. قبل از ایجاد سنگ و پس از ان روزانه 8 تا 12 لیوان آب بنوشید تا رسوب ایجاد شده از بین برود و رسوب جدید ایجاد نشود. یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد سنگ در کلیه کم آبی است. برای اینکه بدانید آبی که در روز مصرف کرده اید مناسب است یا خیر رنگ ادرار خود را نگاه کنید. اگر ادرار شما به رنگ زرد تیره باشد یعنی آب کمی مصرف کرده اید. در صورتی که ادرار شما روشن باشد یعنی به میزان کافی آب نوشیده اید.
آبلیمو
مصرف چند قطره آب لیمو همراه با آب را در برنامه غذایی خود قرار دهید. هرازگاهی چند قطره لیموی تازه را در آب چکانده و میل کنید. لیمو در تغذیه و دفع سنگ کلیه نقش بسزایی دارد زیرا حاوی سیترات است و از تشکیل سنگ های کلسیمی جلوگیری می کند. همچنین سیترات قادر است که سنگ های کوچک تشکیل شده را از بین برده و دفع آن ها را تسریع کند. از مزایای دیگر آب لیمو می‌توان به مهار رشد باکتری ها، تأمین ویتامین C بدن و تقویت سیستم ایمنی اشاره نمود.
آب ریحان
ریحان جزو سبزیجاتی است که به تجزیه سنک کلیه و پیشگیری از سنگ کلیه کمک می کند. این سبزی در طب سنتی برای اختلالات گوارشی و التهابی نیز استفاده می شود. می توانید از برگ ریحان برای تهیه دمنوش استفاده کنید. حتی می توانید از آب ریحان برای تهیه اسموتی استفاده کنید. البته نباید در هر دوره بیش از ۶ هفته آب ریحان را مصرف کرد چرا که استفاده طولانی مدت ممکن است منجر به مشکلات زیر شود:
- افت قند خون
- کاهش فشار خون کمتر از حد نرمال
- رقیق شدن خون و افزایش خونریزی
سرکه سیب و دفع سنگ کلیه
سرکه سیب نیز می تواند همراه با مواد غذایی دیگر نقش موثری در پیشگیری و دفع سنگ کلیه داشته باشد. همچنین سرکه سیب می تواند مجاری ادراری را شست و شو دهد. البته خواص سرکه سیب زیاد است و محدود به تأثیر کلیوی آن نیست.
آب کرفس
طبق گفته محققان ، آب کرفس سمومی که موجب ایجاد سنگ کلیه می شود را از بدن خارج می کند و سبب پیشگیری از سنگ کلیه. همچنین کرفس به شستشو دادن سیستم ادراری و حرکت آسان تر سنگ های ادرار کمک می‌کند. در صورتی که مشکلات زیر را دارید آب کرفس مصرف نکنید.
- هر گونه اختلال در سیستم انعقاد خون
- سابقه فشار خون پایین
- احتمال انجام یک عمل جراحی در آینده نزدیک
همچنین اگر در حال مصرف داروهای زیر هستید از نوشیدن آب کرفس خودداری کنید:
- لووتیروکسین (سینتروئید)
- لیتیوم (لیتان)
- داروهایی که حساسیت به خورشید را افزایش می‌دهند، مانند ایزوترتینوئین
- داروهای آرام‌بخش، مانند آلپرازولام (زاناکس)
سوالات متداول پیشگیری از سنگ کلیه و نحوه دفع آن
- آیا استفاده از نمک احتمال ابتلا به سنگ کلیه را بیشتر می کند؟
رژیم غذایی با نمک بالا خطر ابتلا به سنگ کلیه کلسیمی را افزایش می دهد.
- غذاهای سرشار از اگزالات کدام خوراکی‌ها را شامل می‌شود؟
اسفناج ، شکلات و سیب زمینی های شیرین ، قهوه و چغندر ، بادام زمینی و ریواس ، محصولات سویا و سبوس گندم.
- آیا نوشابه گازدار برای سنگ کلیه مضر است؟
نوشابه هایی که به نوشابه سیاه معروف هستند برای سنگ کلیه مضر هستند اما نوشابه های زرد و سفید به دلیل داشتن سیترات ضرری ندارند. افرادی سنگ کلیه دارند می توانند از این نوشابه ها استفاده کنند.
- آیا نگه داشتن ادرار می‌تواند موجب ایجاد سنگ کلیه شود؟
در حالت کلی هیچ ارتباطی بین نگه داشتن ادرار و سنگ کلیه وجود ندارد. اما این کار باعث آسیب مثانه و تنبلی مثانه و گاهی سنگ مثانه می شود.
- کدام دارو ها ممکن است سنگ کلیه ایجاد کنند؟
دیورتیک ها ، مهارکننده های پروتئاز و داروهای ضد تشنج ، استروئیدها و داروهای شیمی درمانی ، داروهای افزایش دهنده اسید اوریک.
- چه خوراکی هایی حاوی کلسیم زیادی هستند؟
آب پرتقال، غلات و حبوبات خاص و شیر سویا همگی حاوی کلسیم هستند که ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کنند.
- آیا نوشیدنی های شیرین نیز مانند آب برای سنگ کلیه مفید هستند؟
- چگونه از ادرار بسیار اسیدی پیشگیری کنیم؟
غذاهایی که دارای اسید زیادی هستند شامل:
گوشت قرمز و گوشت خوک، گوشت ماکیان ، بیشتر انواع ماهی‌ها ، بیشتر پنیر‌ها ، تخم مرغ و تخم سایر ماکیان و در صورت مشاهده سنگ میزان مصرف این خوراکی‌ها را محدود کنید.
ریحان جزو سبزیجاتی است که به تجزیه سنک کلیه و پیشگیری از سنگ کلیه کمک می کند. این سبزی در طب سنتی برای اختلالات گوارشی و التهابی نیز استفاده می شود. می توانید از برگ ریحان برای تهیه دمنوش استفاده کنید. حتی می توانید از آب ریحان برای تهیه اسموتی استفاده کنید. البته نباید در هر دوره بیش از ۶ هفته آب ریحان را مصرف کرد چرا که استفاده طولانی مدت ممکن است منجر به مشکلات زیر شود:
- افت قند خون
- کاهش فشار خون کمتر از حد نرمال
- رقیق شدن خون و افزایش خونریزی
سرکه سیب و دفع سنگ کلیه
سرکه سیب نیز می تواند همراه با مواد غذایی دیگر نقش موثری در پیشگیری و دفع سنگ کلیه داشته باشد. همچنین سرکه سیب می تواند مجاری ادراری را شست و شو دهد. البته خواص سرکه سیب زیاد است و محدود به تأثیر کلیوی آن نیست.
آب کرفس
طبق گفته محققان ، آب کرفس سمومی که موجب ایجاد سنگ کلیه می شود را از بدن خارج می کند و سبب پیشگیری از سنگ کلیه. همچنین کرفس به شستشو دادن سیستم ادراری و حرکت آسان تر سنگ های ادرار کمک می‌کند. در صورتی که مشکلات زیر را دارید آب کرفس مصرف نکنید.
- هر گونه اختلال در سیستم انعقاد خون
- سابقه فشار خون پایین
- احتمال انجام یک عمل جراحی در آینده نزدیک
همچنین اگر در حال مصرف داروهای زیر هستید از نوشیدن آب کرفس خودداری کنید:
- لووتیروکسین (سینتروئید)
- لیتیوم (لیتان)
- داروهایی که حساسیت به خورشید را افزایش می‌دهند، مانند ایزوترتینوئین
- داروهای آرام‌بخش، مانند آلپرازولام (زاناکس)
