سنگ کلیه و علائم مربوط آن

سنگ کلیه در واقع املاح و نمک های بیش از حدی هستند که در کلیه جمع شده و رسوبات سختی را تشکیل می دهند. این سنگ ها می توانند به دلایل مختلفی به وجود آیند و در تمامی مجاری ادراری از کلیه گرفته تا مثانه دیده شوند.

حرکت سنگ ممکن است منجر به دردهای شدیدی شود. این سنگ ها اگر در سایزها و ابعاد کوچکی باشند به مرور و با خوردن مایعات زیاد به همراه ادرار از بدن خارج می شوند. اما گاهی اندازه این سنگ ها به ۵ میلی متر می رسد که در این شرایط منجر به انسداد مجرای ادراری می شود و نیاز به انجام عمل جراحی و برداشتن سنگ از آن ناحیه می باشد.

علل ابتلا به سنگ کلیه

هر کسی ممکن است به سنگ کلیه دچار شود ولی به طور کلی مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند. افرادی که تجربه سنگ کلیه داشته باشند بیشتر از بقیه احتمال مبتلا شدن دارند. همچنین اگر در خانواده شما، فردی سابقه سنگ داشته باشد، شمانیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوید. برخی از علائم بروز سنگ عبارتند از:

• کمبود آب و مایعات در بدن
• رژیم غذایی سرشار از پروتئین، کربوهیدرات و قند
• اضافه وزن و چاقی
• جراحی بای پس معده یا انواع جراحی های روده
• ابتلا به بیماری کلیه پلی کیستیک یا سایر بیماری های کلیه
• شرایطی که سبب شود ادرار فرد دارای سطوح بالای سیستئین، اگزالات، اسید اوریک و کلسیم باشد
• داشتن بیماری هایی که منجر به تورم یا سوزش روده یا مفاصل شوند
• مصرف داروهایی مانند دیورتیک یا آنتی اسیدهای حاوی کلسیم

علائم سنگ کلیه چیست

معمولا افراد سنگ کلیه های بسیار ریزی دارند که به شکل طبیعی از طریق مجاری ادراری دفع می‌شوند. در این شرایط فرد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. اما مشکل زمانی شروع می‌شود که سایز این سنگ ها اندکی بزرگتر شود. اگر سنگ بزرگی داشته باشید، ممکن است این علائم را تجربه کنید:

• ادرار کردن همراه با درد
• ادرار حاوی خون
• احساس درد شدید در قسمت کمر و زیر شکم
• حالت تهوع و استفراغ به دنبال آن

درمان سنگ کلیه

درمان این مشکل برای همه افراد یکسان نیست و به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع سنگی که در کلیه وجود دارد
• اندازه سنگ
• آیا درد دارد

برای تشخیص این موارد و انتخاب نوع درمان مناسب شما، پزشک از روش های زیر استفاده می‌کند:

• آزمایش ادرار
• آزمایش خون
• اشعه ایکس یا سی تی اسکن

با توجه به آزمایشات و تصویربرداری ها، اگر پزشک تشخیص دهد که سنگ شما ریز است، داروهای دفع کننده برایتان تجویز می‌کند و همچنین توصیه می‌کند که آب و مایعات فراوان بنوشید تا سنگ از طریق مجاری ادراری دفع شود. اما اگر سنگ کلیه بزرگ باشد، پزشک از دیگر روش های درمانی استفاده می کند این روش ها عبارتند از:

• سنگ شکنی موج ضربه ای: در این روش، پزشک معالج از امواج ضربه ای برای شکستن سنگ استفاده می‌کند. زمانی که امواج، سنگ را به قطعات کوچک و ریز تبدیل کرد، قطعات به شکل طبیعی و با کمک دارو و مایعات زیاد، از طریق مجاری ادراری خارج می‌شود. درمان با این روش تقریبا 45 دقیقه طول می‌کشد. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد به این معنی که شما چیزی حس نمی‌کنید.
• یورتروسکوپی: یورتروسکوپی نیز با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در این روش، پزشک از یک ابزار مخصوص که به شکل لوله ای بلند است، استفاده می‌کند. با این لوله، سنگ را پیدا می‌کنند سپس یا آن را خرد می‌کنند. در این روش ممکن است برای خرد کردن سنگ، از لیزر هم کمک گرفته شود تا قطعات به اندازه ای خرد شوند تا قابل عبور از مجاری ادراری باشند.
• جراحی نفرولیتوتومی: به ندرت از جراحی نفرولیتوتومی برای درمان سنگ کلیه استفاده می‌شود. در این روش، پزشک از طریق شکافتن پوست، لوله ای را مستقیما وارد کلیه می‌کند تا سنگ را خارج سازد. فردی که تحت جراحی نفرولیتوتومی قرار می‌گیرد باید دو تا سه روز در بیمارستان بستری شود.

دارو درمانی سنگ کلیه

مجموعه ای از داروها وجود دارند که شانس دفع سنگ به همراه ادرار را افزایش می‌دهند. رایج ترین دارویی که پزشکان به همین منظور برای بیماران تجویز می‌کنند، «تامسولوسین» نام دارد. تامسولوسین یا همان فلومکس باعث می شود تا سنگ راحت تر از مجرای ادرار عبور کند. داروهایی اصلی برای سنگ کلیه عبارتند از:

• Thiazide diuretic: این داروهای برای افرادی است که سنگ کلسیمی درون کلیه های خود دارند. تیازیدها به کلیه کمک می‌کنند تا کلسیم را به جریان خون بازگرداند و از انباشته شدن آن جلوگیری می‌کنند. هنگامی که این دارو در دستور مصرفی شما است، بهتر است نمک غذای خود را کاهش دهید زیرا تحقیقات ثابت کرده اند که تیازیدها بهترین عملکرد را زمانی دارند که نمک ادرار در کمترین میزان ممکن باشد.

• Potassium citrate: این دارو برای بیماران با سنگ کلیه کلسیمی و میزان کم سیترات در ادرار و همچنین برای افرادی که از سنگ های اوریک اسید و سیستین رنج می‌برند، طراحی شده است. پتاسیم سیترات، سطح سیترات ادرار را افزایش می‌دهد و به جلوگیری سنگ کلیه و از ساخته شدن سنگ های اوریک اسید و سیستین کمک می‌کند.

• Allopurinol: این دارو، به صورت اختصاصی برای نقرس طراحی شده است اما برای بالا بودن اوریک اسید خون، نیز کارایی دارد. آلوپورینول نه تنها سطح اوریک اسید خون را کاهش می‌دهد بلکه این ماده را در ادرار نیز کم می‌کند. پزشکان این دارو را برای پیشگیری از ساخته شدن سنگ کلسیم و سنگ اوریک اسید در کلیه، تجویز می‌کنند.

• Acetohydroxamic acid: استوهیدروک‌زامیک اسید برای درمان عفونت ناشی از وجود باکتری در مجاری ادراری تجویز می‌شود. سنگ های استروویت به خاطر عفونت مجاری ادراری به وجود می‌آیند. پس زمانی که با این دارو، جلوی عفونت را بگیریم، سنگی نیز تشکیل نخواهد شد.

• Cysteine-binding thiol drugs: این دارو برای بیمارانی ساخته شده است که به علت اختلال ژنتیکی، سنگ های سیستین دارند. زمانی که بیمار، آب و مایعات فراوان بنوشد و سایر موارد را رعایت کند، این دارو می‌تواند کمک زیادی به او کند. این دارو با سیستئین موجود در ادرار ترکیب می‌شود و ماده ای را می‌سازد که احتمال رسوب کردن آن کمتر است.

• Vitamin supplement: مکمل های ویتامینی هم مفید هستند و هم مضر. در صورتی که طبق برنامه و زیر نظر پزشک مصرف شوند، مفید و کمک کننده هستند. اما مصرف بی رویه و بدون برنامه آنها، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش خواهد داد.

دفع سنگ کلیه همراه با درد بسیار می باشد. شما می توانید برای احساس درد کمتر در این دوران از قرص های مسکن استفاده کنید. پیش از دفع سنگ تمامی موارد ذکر شده را رعایت کنید و برای اطلاع دقیق از وضعیت خود نزد بهترین متخصص اورولوژی روید. پس از دفع سنگ، آن را نزد پزشک خود ببرید تا با توجه به شناسایی نوع سنگ، مراقبت و تجویزهای بعدی را به شما ارائه دهد.

انواع مختلف سنگ کلیه

سنگ کلیه انواع مختلفی دارد. پزشک متخصص برای درمان این بیماری ابتدا باید نوع سنگ را تشخیص دهد. سنگ کلیه معمولا به یکی از انواع زیر در افراد دیده می‌شود:

• سنگ کلسیم: شایع ترین نوع سنگ کلیه، نوع کلسیمی است. این نوع سنگ ها معمولا از کلسیم و اگزالات ساخته می‌شوند. گاهی سنگ های کلسیمی با فسفات همراه هستند.
• سنگ اوریک اسید: سنگ اوریک اسید معمولا زمانی شکل می‌گیرد که pH ادرار پایین تر از حد طبیعی باشد. وقتی ادرار فرد بیش از حد اسیدی است، این مدل سنگ ها تشکیل می‌شود. سنگ اوریک اسید ممکن است به تنهایی ایجاد شود یا اینکه با سنگ کلسیم همراه باشد.
• سنگ استروویت: این مدل سنگ زمانی ایجاد می‌شود که فرد به نوع خاصی از عفونت مجاری ادراری مبتلا باشد. در حقیقت باکتری هایی که سبب چنین عفونت هایی هستند، آمونیاک موجود در ادرار را انباشته کرده و این سنگ ها را ایجاد می‌کنند. این سنگ ها ممکن است از منیزیم، آمونیوم و فسفات نیز تشکیل شوند.
• سنگ سیستین: سنگ سیستین از آمینو اسید سیستئین ایجاد می‌شود. این نوع سنگ بسیار نادر است و تنها در افرادی به وجود می‌آید که به نوعی اختلال ژنتیکی دچار هستند.

دفع سنگ کلیه

زمانی که درد سنگ را احساس می‌کنید، به این معنی است که یا در حال دفع سنگ هستید یا اینکه سنگ در مجرای ادراری شما گیر کرده و آن را مسدود ساخته. در این مرحله مجرای متصل به کلیه شما، کاملا مسدود نشده و عفونتی شما را تهدید نمی‌کند. اگر درد قابل تحمل است بهتر است صبر کنید تا سنگ به خودی خود دفع شود! به مدت 4 الی 6 هفته، می‌توانید منتظر بمانید تا سنگ به همراه ادرار خارج شود. در این مدت، آب فراوان بنوشید و در صورت نیاز مسکن مصرف کنید.

راه های پیشگیری از سنگ کلیه

اگر در اطرافیان شما کسی سنگ کلیه داشته باشد، قطعا از درد طاقت فرسا و غیر قابل تحمل آن آگاهی دارید. برای پیشگیری از ایجاد سنگ در کلیه ها و تجربه نکردن چنین دردی، موارد زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

• نوشیدن آب و مایعات فراوان در طول روز: اگر به اندازه کافی ادرار نمی‌کنید و یا رنگ ادرار شما تیره است، به این معنی است که بدن شما دچار کم آبی شده است. برای رفع این مشکل و کاهش احتمال درگیر شدن با سنگ کلیه، روزانه 8 تا 12 لیوان آب و مایعات بنوشید.البته سعی کنید نوشیدنی هایی با کالری کم را بیشتر استفاده کنید و از خورن نوشابه های مضر، اکیدا خودداری کنید.
• کاهش سدیم و پروتئین حیوانی در رژیم غذایی: سدیم یا همان نمک خوراکی برای افراد با سابقه ابتلا به سنگ کلیه بسیار مضر است. مراکز کنترل سلامت و بهداشت توصیه می‌کنند که افراد سالم و نرمال روزانه باید حداکثر 3/2 گرم نمک بخورند. اگر سابقه سنگ کلیه در خود یا یکی از افراد خانواده دارید، توصیه می‌کنیم مقدار کمتری از 3/2 گرم را مدنظر قرار دهید. غذاهای زیر دارای نمک زیادی هستند، پس از زیاده روی در خوردن آنها اجتناب کنید:
• پنیر
• فست فود
• انواع کنسروها
• میان وعده های شور مانند چیپس
• مصرف مقدار زیادی میوه و سبزیجات: خوردن حداقل 5 واحد میوه در طول روز برای همه الزامی است. فیبر، آنتی اکسیدان، منیزیم و پتاسیم موجود در میوه ها و سبزیجات در پیشگیری از تولید سنگ در کلیه ها، موثر است.

مایعات برای پیشگیری از سنگ کلیه

احتیاط در مصرف کلسیم: همانطور که قبلا بیان کردیم، بیشتر انواع سنگ کلیه از جنس کلسیم هستند و این موضوع زنگ خطر مصرف کلسیم را به صدا درمی‌آورد. چیزی که امروزه به شدت مردم را به اشتباه انداخته است، مصرف مکمل های غذایی است. بسیاری از افراد بدون در نظر گرفتن نیازهای بدن خود، به طور کاملا خودسرانه اقدام به مصرف مکمل های غذایی از جمله مکمل کلسیم می‌کنند. در حالی که مکمل ها تنها زمانی نیاز هستند که بدن ما دچار کمبود باشد. اگر میزان کلسیمی که از طریق وعده های غذایی دریافت می‌کنیم، استاندارد باشد، نباید مکمل مصرف کنیم زیرا اضافه کلسیم در کلیه ها رسوب کرده و سنگ کلیه درست می‌کند.

دفع ادرار: وقتی ادرار را در مثانه نگه می‌داریم، پس از گذشت مدتی، مقداری از آن از طریق میزنای به کلیه ها برمی‌گردد. در حالی که کلیه مشغول ساختن ادرار جدید است، ادرار قبلی نیز وارد آن می‌شود. از نظر تئوری چنین مسئله ای شانس انباشته شدن مواد زائد و تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.

ورزش منظم: ورزش منظم با کمک به بهبود گردش خون، سلامت سلول ها را تضمین می‌کند. زمانی که مواد زائد به خوبی جداسازی و دفع شوند، سنگ کلیه کمتری تشکیل خواهد شد.

سوالات متداول درمان سنگ کلیه

در زیر به برخی سوالات متداول پیرامون این موضوع پاسخ داده ایم: