از جمله مهمترین مشکلات کلیوی، نارسایی کلیه است. این بیماری پنهان شیوع گسترده ای در میان مشکلات کلیوی و سیستم مجاری ادراری دارد به طوری که حداقل 6 هزار نفر در سال گذشته در کشور نیازمند دیالیز شده اند. بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی کلیه، اطلاعی از این بیماری ندارند. به همین دلیل می خواهیم در این مقاله به شرح کامل بیماری نارسایی کلیه بپردازیم.

نارسایی کلیه چیست؟

نارسایی کلیه از آن دسته بیماری های پنهان است که با علائم مختلفی خود را نشان می دهد. اما به طور کلی زمانی که کلیه ها امکان پاکسازی و تصفیه خون را از دست بدهند، می توان گفت که کلیه ها دچار نارسایی شده اند. در واقع این شرایط به نحوی است که کلیه ها دچار نقص و کاهش شدید عملکرد شده اند. ایجاد و گسترش نارسایی کلیه آسیب قابل ملاحظه ای به بافت کلیه ها وارد می کند و موجب تخریب نفرون ها می شود.
با توجه به میزان وخامت این بیماری، نارسایی کلیه انواع مختلفی خواهد داشت که در ادامه به آن می پردازیم:

انواع نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به سه نوع حاد، مزمن و خفیف تقسیم می شود که در ادامه این سه نوع را با هم بررسی می کنیم:

نارسایی خفیف کلیه

همانطور که گفتیم این بیماری در بسیاری از افراد پنهان است. در نتیجه افراد زیادی به نارسایی خفیف کلیه مبتلا می شوند. نارسایی خفیف دارای علائمی است که خود فرد بیمار در بیشتر مواقع اطلاعی از آن ندارد و صرفا ممکن است در چکاپ های اورولوژی یا آزمایشات دیگر متوجه آن شود. از جمله علائمی که به نارسایی خفیف کلیه منجر می شوند می توان به این موارد اشاره کرد:

• افزایش فشار خون : به دلیل بروز مشکل در تصفیه خون، زائداتی مانند چربی و قند در خون فرد باقی می ماند که این باعث بالارفتن فشار خون می شود.
• ورم کردن دست و پا ها : باقی ماندن مایعات و مواد اضافی مختلف خون می توانند در نقاط مختلف بدن خود را نشان دهند. از جمله این نشانه ها ورم کردن دست ها و پا ها در افراد است.
• مشکلات ادراری : با توجه به وخامت نارسایی کلیه، سطح مشکلات ادراری نیز تغییر می کند اما برای نمونه در نارسایی خفیف نیز این مشکل به صورت سطحی وجود دارد. در بعضی مواقع، بیمار در ادرار خود لکه های خون نیز مشاهده می کند که همیشگی نیست.

با توجه به نشانه های گفته شده اگر نارسایی خفیف در فرد تشخیص داده شود، می توان از گسترش آن و آسیب های بیشتر جلوگیری کرد.

نارسایی مزمن کلیه

استیج مزمن در بیماری نارسایی کلیه، در صورتی اتفاق می افتد که بیماری نارسایی خفیف کلیوی به موقع تشخیص داده نشود. نارسایی مزمن کلیه در طی مدتی زمان و در اثر درمان نکردن حالت خفیف نارسایی رخ می دهد. علائمی که در حالت مزمن این بیماری پدیدار می شود برای فرد بیمار قابل تشخیص تر است. بعضی از این حالت ها شامل:

افزایش فشار خون : داشتن فشار خون بالا به صورت دائمی از جمله مهم ترین نشانه های نارسایی مزمن است زیرا در طی مدت زیاد، کلیه آسیب دیده نمی تواند خون را به درستی تصفیه کند. انباشت زائدات مختلف از جمله چربی، و قند در خون باعث گرفتگی رگ ها و افزایش مستمر فشار خون در فرد می شود.
ورم بدن: افزایش غلظت در آب میان بافتی سلول های بدن به دلیل تصفیه نامناسب، علت اصلی ورم دائمی بدن است. افراد ممکن است این ورم را با بیماری های مختلفی از جمله بیماری های خود ایمنی اشتباه بگیرند اما با توجه به علائم مشخص دیگر، می توان تشخیص داد که دلیل ورم کردن بدن تصفیه نشدن کامل خون است.
اِدِم ریوی : افزایش ورم می تواند در ارگان های حساس نیز خود را نشان دهد. ایجاد اِدِم ریوی به دلیل نارسایی مزمن کلیه از جمله این نشانه هاست. دلیل آن نیز تصفیه نشدن خون و نتیجتا آب میان بافتی در این قسمت بدن است.
خستگی بدن : کاهش سطح انرژی، احساس خستگی دائمی و بی حالی از دیگر علائم مربوط به نارسایی مزمن است. ورم نقاط مختلف بدن، کاهش توان و متابولیسم نا مناسب به خستگی بدنی می انجامد. در واقع انرژی لازم به بدن نمی رسد زیرا مواد مغذی به درستی تصفیه نمی شوند و در فرایند جذب قرار نمی گیرند.
بیماری های عروقی : گرفتگی عروق مختلف و مشکلات قلبی یکی از علائم نارسایی مزمن کلیه است. چربی و قند خون بالا دلیل اصلی این عارضه می شود.

گفتنی است که در صورت کاهش عملکرد کلیه به 25 درصد آن، نارسایی مزمن رخ می دهد که بایستی اقدام جدی برای آن در نظر گرفته شود زیرا در غیر این صورت منجر به نارسایی حاد می شود.

نارسایی حاد کلیه

عدم توجه به عوارض و علائم نارسایی مزمن، به طور مستقیم به نارسایی حاد کلیوی می انجامد. نارسایی حاد در واقع به معنی از دست دادن کلیه است. در این استیج از بیماری، کلیه ها به طور کامل امکان تصفیه را از دست می دهند و عملا بدون دستگاه تصفیه، فرد قادر به ادامه زندگی نخواهد بود. فرد مبتلا به نارسایی حاد، دارای علائم زیر است:

کاهش ادرار : وقتی کلیه ها امکان تصفیه نداشته باشند، ادرار نیز بسیار کم شده و عملا قطع می شود. ادرار نکردن نیز به معنی باقی ماندن تمام سموم در بدن فرد است.
فشار خون بسیار بالا و کاهش گردش خون : با انسداد رگ ها در اثر انباشت اضافه های خونی ، فشار خون به طور کاملا مشخصی افزایش پیدا می کند. بروز بیماری های ناگهانی قلب و عروقی نتیجه مستقیم نارسایی حاد کلیه است.
درد سینه : افزایش اِدِم ریوی، درد در قفسه سینه را افزایش می دهد. تنگی نفس، درد قفسه سینه و مشکل در تنفس، همگی ریشه در بیماری نارسایی کلیه حاد دارد. دلیل آن هم جمع شدن مایعات تصفیه نشده در بدن به خصوص در ریه است.
مشاهده لخته خون در ادرار : سطح ادرار فرد کاهش می یابد و حتی در همان نیز خون را مشاهده خواهد کرد.

حالت حاد این بیماری دارای علائم دیگری نیز می باشد که جلوتر بررسی خواهیم کرد.

علائم نارسایی کلیه حاد

نارسایی حاد کلیه معمولا با مشکلات ادراری همراه است. از آنجایی که ادرار منجر به دفع سموم می شود، عدم دفع آن باعث تجمع سموم در بدن و بروز بیماری های دیگر می شود. نارسایی کلیه مانند هر بیماری دیگری با علائمی همراه است

• احساس ضعف و بی حالی
• احساس تهوع
• خارش
• تشنج
• کاهش میزان ادرار
• تورم اندام تحتانی، پاها و زانو
• تنگی نفس
• کما یا بیهوشی عمیق

در صورت مشاهده هر کدام از علائم فوق بلافاصله به بهترین دکتر اورولوژی مراجعه کنید.

علت نارسایی کلیه چیست؟

نارسایی کلیه نیز مانند هر بیماری دیگری در اثر عوامل مختلفی بروز پیدا می کند که شامل موارد زیر می شود:

• مشکلات ژنتیکی
• ابتلا به بیماری های خود ایمنی
• صدمات فیزیکی مانند تصادف
• انسداد خون به خصوص برای کلیه ها
• کمبود مایعات در بدن به میزان کافی
• بیماری های دستگاه کلیوی و مجاری ادراری دیگر مانند سنگ حالب ، سنگ کلیه و غیره
• بیماری های پیشرفته کلیوی مانند مشکلات پروستات، سرطان مثانه، سرطان پروستات و مثانه عصبی
• عدم درمان برخی از بیماری ها مانند دیابت ، سرطان های مختلف ، فشار خون و غیره.

مشاهده ویدیویی درباره دستگاه دفع ادرار توسط دکتر داریوش محمدی، فوق تخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری، فلوشیپ اندویورولوژی.

روش های تشخیص نارسایی کلیه

در صورت ابتلا به نارسایی کلیه در استیج های مختلف ، روش تشخیص بیماری اهمیت زیادی دارد. تشخیص به موقع این بیماری کمک بسیاری به فرد می کند. در نتیجه بایستی حتما به بهترین دکتر کلیه برای بیماری خود مراجعه کنید.
شیوه های مختلف تشخیص عبارتند از :

بیوپسی کلیه

نمونه برداری یا بیوپسی کلیه یک روش قطعی برای تشخیص نارسایی کلیه است با استفاده از این روش دلیل بیماری نیز مشخص می شود.

آزمایشات تصویربرداری

انجام آزمایشات سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و اسکن های هسته ای روش دیگری برای تشخیص اختلال نارسایی کلیه است.

آزمایش خون

آزمایشات کراتینین، افزایش BNU و آزمایش اسید اوریک خون از جمله آزمایشاتی هستند که به پزشک در تشخیص نارسایی کلیه کمک می کنند.

آزمایش ادرار

میزان پروتئین، قند و عفونت در ادرار را مشخص می کند. علاوه بر این، حجم ادرار نیز نشانه مناسبی است. اگر میزان دفع ادرار کم باشد احتمال نارسایی است.

پیشگیری از نارسایی کلیه

برای پیشگیری از نارسایی کلیه اقداماتی لازم است که شامل موارد زیر می شود:

• کنترل دیابت و فشار خون
• دنبال کردن یک رژیم غذایی مناسب
• پرهیز از استعمال دخانیات
• درمان به موقع بیماری هایی مانند سنگ کلیه و عفونت کلیه
• داشتن وزن مناسب
• نوشیدن 8 لیوان آب در روز