سنگ حالب نوعی از دسته سنگ های کلیه است که در داخل حالب به وجود می آید. بعضی از سنگ های کلیه امکان حرکت در نواحی مختلف کلیه و مجاری ادراری را دارند که سنگ حالب از آن دسته است. ایجاد این سنگ نوعی عارضه در دستگاه کلیه و مجاری ادراری به وجود می آورد که عموما با درد همراه است.
حالب به لوله ای گفته می شود که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کند. بخش بالایی این لوله به معده وصل می شود و بخش پایینی آن به لگن و دستگاه مجاری ادراری متصل می شود. در صورت بروز سنگ در این لوله، مشکلات زیادی به وجود می آید.
در ادامه این مقاله به بررسی سنگ حالب و علل به وجود آمدن می پردازیم.
جنس سنگ حالب
مانند دیگر سنگ های کلیه و مجاری ادراری، جنس سنگ حالب از کریستال‌هایی درون ادرار تشکیل شده‌اند که به یکدیگر متصل هستند. هرکدام از این سنگ ها ممکن است از جنس های متفاوتی تشکیل شده باشد که در ادامه آنها را برای شما مرور می‌کنیم:
- کریستال
سنگ هایی که از بلورهای اگزالات کلسیم ساخته شده‌اند شایع‌ترین دلیل تشکیل این سنگ‌ها هستند. کم آبی بدن و داشتن یک رژیم غذایی نامناسب که شامل غذاهایی با اگزالیت بالا هستند خطر تشکیل این سنگ‌ها را افزایش می‌دهد.
- اسید اوریک
این نوع سنگ ها زمانی به وجود می‌ایند که ادرار شما خیلی اسیدی است. احتمال تشکیل این سنگ ها در مردان و کسانی که مبتلا به بیماری نقرس هستند بیشتر است.
- استروویت
سنگ های استروویتی اغلب در اثر عفونت کلیه مزمن بروز پیدا می‌کنند و در میان خانم‌هایی که عفونت مجرای ادراری دارند شایع‌تر است.
- سیستین
سنگ سیستین از نوع سنگ های نادر است و در افرادی که بیماری سیستینوری دارند بیشتر بروز پیدا می‌کنند. این سنگ‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که سیستین که نوعی آمینو اسید است از کلیه وارد ادرار می‌شود.
دسته بندی سنگ ها
با توجه به فضایی که سنگ حالب در آن تشکیل شده یا قرار گرفته، می توانیم سنگ های حالب را به سه حالت شناسایی کنیم:
- سنگ فوقانی
- سنگ میانی
- سنگ تحتانی
دلایل تشکیل سنگ حالب
ایجاد سنگ در حالب چند علت دارد. بطور کلی سنگ های کلیه و مجاری ادراری به دلیل رژیم غذایی، سبک زندگی، عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود. اما به طور اختصاصی اگر بخواهیم دلایل تشکیل سنگ ها را بیان کنیم می توانیم بگوییم:
- دی هایدریشن (بر شستشوی کلیه ها تاثیر دارد)
- افزایش وزن
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- بیماری های دیگر مجاری ادراری
- مشکلات تیروئیدی
- عوارض جانبی داروهای مختلف
علائم سنگ حالب
شایع‌ترین نشانه‌ی سنگ حالب احساس درد است. بیمار ممکن است در زیر شکم و یا پهلوی خود احساس درد کند. شدت درد بر اساس اندازه‌ی سنگ ممکن است متغیر باشد. دیگر علائم احتمالی سنگ در حالب شامل موارد زیر می‌شوند:
- احساس درد و سوزش هنگام ادرار
- وجود خون در ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
- تب
- تکرر ادرار
- کاهش ادرار
- عدم دفع ادرار
تشخیص سنگ حالب
در صورت وجود درد در قسمت زیر شکم و یا وجود خون در ادرار پزشک آزمایشاتی را تجویز می کند که به عنوان چکاپ های اورولوژی در نظر گرفته می شوند. برای آگاهی بیشتر درباره اینکه چکاپ اورلوژی چیست می توانید مقاله مرتبط را مطالعه کنید.
آزمایشات شامل:
- آزمایش سی تی اسکن: آزمایش سی تی اسکن معمولا بهترین گزینه برای تشخیص سنگ در مجاری ادراری است.
- آزمایش سونگرافی: برخلاف آزمایش سی تی اسکن در آزمایش سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود.
این آزمایشات به پزشک کمک می‌کنند تا اندازه و مکان سنگ را تشخیص دهد. دانستن اندازه و محلی که سنگ در آن قرار دارد به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسبی را برای بیمار در نظر بگیرد.
در ادامه می توانید ویدیویی درباره چگونگی تشخیص سنگ حالب توسط دکتر داریوش محمدی، فوق تخصص مجاری ادراری و اندویورولوژیست در زیر مشاهده کنید.
چطوری سنگ های سیستم ادراری و تشخیص بدیم؟
پس از تشخیص سنگ حالب و با توجه به جنس آن، روش های مختلفی برای درمان انتخاب می کنند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- جای گذاری استنت حالب
- جای گذاری لوله نفروستومی
- دستگاه های سنگ شکن
- یورتروسکوپی
تفاوت سنگ حالب و سنگ کلیه
همانطور که پیشتر اشاره کردیم سنگ حالب نیز از دسته سنگ های مجاری ادراری و عملا بخشی از سنگ های کلیه است. با این تفاوت که سنگ شروع به حرکت کرده و داخل لوله انتقال ادرار گیر کرده.
با این حال تفاوت هایی بین این دو سنگ وجود دارد که شامل موارد زیر می شود:
نوع درد: با وجود اینکه سنگ کلیه نیز دردهایی دارد، اما سنگ حالب با درد بسیار زیادی تری همراه است. این درد معمولا در پهلو و هنگام ادرار کردن است که سوزش شدیدی دارد. همچنین در صورت طولانی شدن این سنگ در کلیه، ممکن است عفونت در حالب و کلیه ایجاد شود.
اندازه سنگ: اندازه سنگ های حالب معمولا کوچکتر از سنگ کلیه است و در برخی موارد به خاطر کوچک بودن اندازه آنها، خود به خود دفع می شوند و یا با انجام برخی توصیه های پزشکی امکان دفع آنها وجود دارد.
تفاوت در ادرار: به دلیل قرار گرفتن سنگ در لوله ادراری، میزان ادرار کاهش می یابد و سوزش شدیدی هم با خود دارد اما در سنگ کلیه عموما این تفاوت ادرار مشاهده نمی شود بلکه ممکن است ادرار با خون همراه باشد.
پیشگیری از سنگ حالب
با رعایت موارد زیر احتمال بروز سنگ در حالب شما کاهش می‌یابد:
- نوشیدن مایعات: نوشیدن حداقل سه لیتر آب در روز احتمال تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد.
- کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی: نمک و پروتئین حیوانی باعث افزایش سطح اسید در ادرار شما می‌شوند.
- کاهش مصرف غذاهایی با اگزالات بالا: غذاهایی که حاوی اگزالات بالا هستند منجر به ایجاد سنگ در مجاری ادراری می‌شوند بنابراین مصرف این غذاها را کاهش دهید.
عوامل خطر زا مرتبط با حالب
ریسک فاکتورهایی وجود دارند که خطر تشکیل این سنگ‌ها را افزایش می‌دهند در ادامه این عوامل را برای شما مرور می‌کنیم:
- سابقه‌ی خانوادگی: اگر فامیل درجه یک شما قبلا مبتلا به سنگ کلیه شده باشند احتمال بروز این بیماری در شما افزایش می‌یابد.
- کم آبی بدن: اگر به مقدار کافی آب ننوشید، مقدار ادرار شما کاهش پیدا می‌کند در صورتیکه مقدار ادرار شما برای حل کردن نمک و پیشگیری از سفت شدن نمک باید زیاد باشد.
- رژیم غذایی: داشتن یک رژیم غذایی با سدیم بالا، چربی حیوانی و اگزالات بالا احتمال تشکیل این سنگ‌ها را افزایش می‌دهد.
- داشتن بیماری خاص: اگر بیماری‌های زیر شامل حال شما می‌شوند احتمال تشکیل سنگ در حالب شما افزایش پیدا می‌کند. بعضی از این بیماری ها انسداد مجاری ادراری، بیماری التهابی روده، نقرس و عفونت ادراری هستند.